VOADORA

(FIOT 30)

FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO

 

A ESTÉTICA É A MENSAXE?

(A propósito de “Othelo” de Marta Pazos con Voadora) 

SANTIAGO PAZOS

Foto de Estrella Melero para Voadora 

Non, por suposto que a estética por si soa non é a mensaxe aínda que pareza que, dalgún xeito, Voadora ven a confirmar aquelo que dicía Marshall McLuhan cando aseguraba que a mensaxe estaba no Medio. E penso que non é así porque na conversa que tivemos co Produtor José Díaz, no “Café con...” un pouco antes da función, dounos detalles bastante concretos sobre do seu proceso de traballo. Unha dinámica que comeza por afondar obsesivamente na actualización textual de cada proxecto que emprenden para darlle consistencia teórica, pasando posteriormente a explorar a dramaturxia que mellor se adapte a iso que se quere contar.

Agora ben, cando vas a un espectáculo desta Compañía sabes que o seu persoal estilo imponse sobre calquera outra consideración. E nese eido, sen dúbida pola procedencia artística da escenógrafa e directora Marta Pazos, licenciada en Belas Artes, a montaxe escénica, a estética, ten un peso que condiciona os outros elementos que conforman ese produto teatral.  Música, luz, tempo, ritmo, movemento e interpretación funcionan coma un engrenaxe compenetrado e sen fisuras. Unha pintura na que o marco non é un accesorio aleatorio, a obra é total ou non é nada.

A única vez que vimos a Voadora no FIOT foi en 2014 con aquela Tempestade, outro Shakespeare, que me sorprendeu por certos momentos de xenialidade e por aqueles espellos nos que confrontaban o texto orixinal coa contemporaneidade, algo que retoman neste “Othelo” tan particular e transgresor. E quere o azar que naquel ano vimos tamén o primeiro “Othelo” representado no FIOT, o da Compañía chilena El Viajeinmóvil, enfocada, coa axuda de marionetas, en destacar a manipulación dos sentimentos humanos e a violencia contra a muller. E será por coincidencias, ou non, que este “Othelo” de Voadora recupera esa visión de que, se intuímos o que se cala na obra, Desdémona sería a protagonista indiscutible.

E como diría algún poeta, falan máis os silencios que aqueles berros que che rouban os soños, porque velaí que o ano seguinte (2015) vimos outro “Othelo”, do arxentino Gabriel Chamé, que con técnica de clown e facendo comedia, algo que tamén recupera Voadora, amosan unha revisión espacial, plástica, divertida e moderna desa obra, centrada na dominación e os celos.

 

Foto de Estrella Melero para Voadora 

Rememorando isto non quero dicir que todo estaba escrito antes e que Voadora só lle fixo un traxe novo á propostas antes exploradas. Simplemente quero facer unha especie de simbiose histórica que confirma que esa aposta de Marta Pazos por explorar narrativas que nos permitan entender, cunha visión actualizada tanto teórica como estética, conflitos que foron contados, séculos atrás, dende códigos de comportamento que hoxe en día están caducados, é unha opción razoable e saudable.

Finalmente, facer unha pequena pero importante reflexión, case sempre os artificios escénicos impiden que a mensaxe que se quere transmitir chegue nítida a ese receptor anónimo que busca entender, non só o discurso, senón as circunstancias que provocan que tal discurso teña motivos para ser feito. E penso que, por descoñecer eses innovadores  códigos de comunicación, a maioría dos espectadores fioteiros saíron decepcionados porque non entenderon a lingua na que Voadora lles estaba afalar. Polo demais, a montaxe é excepcional.

Saúde y larga vida…

NOTA:

Este artigo foi publicado na Edición de Bergantiños de "La Voz de Galicia"

 

 

 

  

SERENA PRODUCCIONES

 

(FIOT 30)

 FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO

A MEMORIA COMO CATARSE E LIBERACIÓN

(A propósito de “Solo un metro de distancia” de Antonio C. Guijosa)

SANTIAGO PAZOS

 

Se calquera tipo de violación é un acto repulsivo e noxento, a que se exerce en contra da infancia é terriblemente repugnante porque engade a ese execrable delito o espolio da inxenuidade, o secuestro dunha vida e dunha personalidade que están por construír, a subtracción violenta desa sensación única que cada un debe experimentar por si mesmo de crecer e descubrir o propio corpo. Unha lacra que incita a utilizar toda esa artillería visceral que provoca e que como seres racionais debemos controlar para non parecermos a eses que detestamos.

Esa racionalidade analítica é a que utiliza tan intelixentemente  Antonio C. Guijosa en “Solo un metro de distancia”, que como un experto cirurxián fai unha disección completa da mente da vítima, e de todas as circunstancias que a rodean, sen a mínima concesión á lágrima fácil e sen escatimar en ningún momento amosar as debilidades e contradicións argumentais que padecen as personaxes  protagonistas deste drama.

A terapia que propón é individual e colectiva, un espazo de reflexión que amarra ao espectador na butaca sen darlle máis tregua que unha peza musical de Ludovico Einaudi, unha especie de purgante que fai de transición entre unha primeira parte expositiva e outra segunda resolutiva. ( Autor, por certo, que sempre acompaña como banda sonora estes artigos que eu escribo).

Dicía Bernard Dort, en “Tendencias do teatro actual”, que o gran problema que debe obsesionar ao teatro é a aptitude que ten para representar a realidade e poñer en escena o mundo que vivimos. E penso que onte puidemos comprobar como hoxe en día hai profesionais con capacidade dabondo para crear unha dramaturxia que aborda sen complexos e con profundidade todo o que acontece, o que nos perturba ou nos deleita, o que nos dana ou nos libera.

E se o autor e director é quen de construír esa estrutura teatral tan potente e descritiva,  as catro actrices están espléndidas, cribles e naturais. Debe ser ben complicado, tratando un tema tan sensible, non deixarse levar pola inercia tráxica, nin abusar do xesto exaxerado e o lamento de tradición clásica. Toda a interpretación é contida e suficientemente expresiva para que o espectador non se extravíe nesa narrativa espesa que compón esta gran obra. Un estilo que se compadece pouco dese público que vai ao teatro por pasar o tempo.

Ana Mayo, (vítima), Camila Viyuela, (a irmán que vai parir unha nena), Muriel Sánchez, (psicóloga) e Beatriz Grimaldos, (parella lesbiana da vítima), debuxan e transmiten con verdade a despersonalización, o desdobramento mental, a viaxe na procura da orixe do trauma, o recoñecemento da aldraxe, a culpa, o perdón, o abismo, o esquecemento, a covardía, os intentos de suicidio, os prexuízos, a memoria, a vida recobrada, a liberdade.

Hai moita narrativa, mil aspectos que contar, avaliar, unha necesidade de purificación imposible. O texto non para, non hai un silencio onde acougar un pouco, as palabras son como martelos que trituran os miolos desa vítima que non pode escapar do seu pasado, nin vivir un presente digno. O infanticida, culpable de apropiarse indecentemente da inocencia máis prezada, non ten conciencia de ser tal, (detesto ese concepto de vitimario, tan usado ultimamente para definir a un asasino). E os cómplices por omisión non queren escoitar, recordar, compadecerse. Todos pregan por un silencio que atrona, sen comprender que só a catarse é o camiño que pode curar tanto sufrimento.

Seguramente hai elementos que complican a comprensión sinxela do relato. Aspectos secundarios que por si mesmos poderían ser centro de atención. Por exemplo, que a vítima sexa lesbiana, ou ese personaxe que lle ofrece as pastillas suicidas co que espera ter un futuro prometedor, ou incerto, quen sabe? Pero nada disto lle quita mérito a unha obra tan ben escrita, dirixida e interpretada.

E mentres sigo a escoitar a Einaudi como se foxe unha pregaria, non esquezo esa última confesión da nai da vítima na que, sen pedir perdón nin pretender confortala, confirma que ela, cando logrou fuxir, nunca volveu pisar a casa dos seus pais.  ¿?

Saúde y larga vida…

NOTA: Este artigo foi publicado na Edición de Bergantiños de "La Voz de Galicia"

 

 

 

 

RON LALÁ

 

(FIOT 30)

FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO

A RISA EN VERSO

 (A propósito de “Andanzas y entremeses de Juan Rana” de Ron Lalá)

SANTIAGO PAZOS

 

Eu gozaría poder vivir eternamente con esa íntima sensación que Modesto Fraga describe nestes versos de “Adagio por outono”: “A túa pel tan suave é a caricia / que ansío ter nas noites de outonía, / o saboroso celme de alegría / a ensalitrada man que me acaricia.”

Mais polo xeral, esa idílica inercia de buscar un paraíso sempre me levou a sufrir tempos dominados pola ironía desta Greguería de Don Ramón Gómez de la Serna: “En el billete de ida y vuelta tememos que nos perforen la vuelta en vez de la ida, obligándonos a volver al revés, comenzando a ir otra vez para poder volver de nuevo”.

E igual que co meu devir teño este tipo de contradicións, con Ron Lalá pásame algo parecido. Non sei se a ese estilo, onde recuperan a métrica clásica da mellor poesía satírica, lle picaron o billete de volta e teñen que cambiar de rumbo para comezar de novo, se inexorablemente de éxito tamén se morre, ou se por non cambiar de rexistros languideces sobre un pedestal que os ventos corroen sen piedade. Non fago gran descubrimento se lles digo que parecerse demasiado a un mesmo pasa de ser virtude a pecado sen decatarnos que os tempos mudaron.

Sei, porque o seu Director, Yayo Cáceres, confirmouno onte, que esa reflexión non só é unha percepción miña, xa que no novo proxecto que están argallando farán cambios substanciais sen perder, por suposto, as “Esencias Ronraleras”, unha loita permanente para que “a risa non morra enferma de seriedade”.

“Andanzas y entremeses de Juan Rana” é unha obra baseada nun cómico que tivo gran éxito no século de ouro para quen escribiron dramaturgos como Calderón de la Barca e que, acusado de sodomía pola Inquisición, saíu indemne grazas a protección de poderosos amigos. Espectáculo que mantén esa liña de crítica ácida e desenfadada sobre todo tipo de corruptelas, abusos de poder e convencionalismos sociais, e que profunda na dificultade que o humor, a sátira, e incluso o escarnio de ser preciso, tiveron na historia e teñen na actualidade.

Supoño que para quen os vira por primeira vez sería un descubrimento extraordinario. Música en directo, ritmo trepidante, ocorrentes, divertidos, próximos, populares e cultos a un tempo, simpáticos e luminosos. Eu aplaudo esa disposición, a dos artistas para provocar esa chea de gargalladas, e a do público por mirar e escoitar engaiolado chanzas e chacotas que lle fixeron pasar momentos ben divertidos.

Agora ben, os que miramos dende a memoria e vemos o camiño que ten percorrido Ron Lalá dende “Mundo y final”  ata os xeniais “Siglo de oro, siglo de ahora”, “En un lugar del Quijote” o “Cervantina”, intuímos que neste “Juan Rana” abusan da “rondalla” e dese ton de tuna resabida que a min tanto me desagrada. E penso que, sendo Álvaro Tato un autor admirable, non atina aquí con esa rima, que noutras ocasións, era capaz de elevarnos a momentos de alta creatividade lírica.

Por outra parte, penso que a representación escénica que vimos onte  ten un defecto pouco comprensible, os tempos, ritmos e composición que marcan movementos, música e voces, ían por momentos descompasados. Ir á présa entorpece, chegas antes pero esqueces as coordenadas do camiño polo que transitas.

Di Eduardo Moga en “Los versos satíricos” que tendemos a rir e a protestar, e ambos son aspectos fundamentais da propia condición humana, froitos dun longo aprendizaxe cultural. E eu, despois de ver esta obra de Ron Lalá, que só nalgún pequeno momento gocei, teño que insistir, como tantas outras veces fago, que nos procesos creativos, eses saltos  sen rede nos que arriscamos vida e obra, conforman un camiño máxico do que nunca seremos capaces de desprendernos se os facemos con verdade.

Sen lugar a dúbida, Ron Lalá teñen un amor especial polo que fan, polo teatro cómico, pola música, por intentar transportar ao espectador a eses lugares onde un só verso provoca todas as risas do mundo, pero tamén é certo que a evolución social e cultural do ser humano, quizais por excesiva sofisticación, precisa de que os transmisores desa cultura muden os códigos de comunicación para poder entender os problemas deste cambiante mundo que nos toca vivir e padecer

 

Saúde y larga vida…

NOTA:

Este artigo foi publicado na Edición para Bergantiños de "La Voz de Galicia"

 

 

 

 

YLLANA

 

(FIOT 30)

FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO

SÁTIRA PEDAGÓXICA SOBRE ECOLOXÍA

 (A propósito de “Greenpiss” de Yllana)

SANTIAGO PAZOS

 

 

Cando dicimos que o teatro ha de ser un espello da realidade e dos problemas que afectan ao ser humano non só nos referimos a eses dramas serios e sisudos que enchen as carteleiras da maioría dos teatros que polo mundo hai, porque tamén dende o humor, a sátira e a ironía pódese reflexionar atinadamente sobre do que acontece.

É o caso de Yllana con “Greenpiss”, que con ese estilo tan persoal de mímica travesa poñen o foco na defensa do planeta facendo pedagoxía ecolóxica. Cousa ben seria, por certo, a non ser que che toque na familia un primo descrente, algo do que ninguén de nós está libre de padecer.   

Parten dun fío argumental moi potente: a multinacional Nonsanto, unha empresa que só pensa na conta de resultados, que experimenta con produtos tóxicos, que unta a políticos, forzas de seguridade e xuíces para saír sempre ganando nas súas trasnadas, sexan cales sexan os efectos ambientais que causan eses negocios, da pé a unha serie de sketchs ocorrentes e disparatados nos que se denuncian esas prácticas.

E non só dan estopa a eses desapiadados depredadores,  reparten tamén con bastante intelixencia e sarcasmo contra esas contradicións nas que caen todos os movementos de denuncia social, independentemente dos motivos que persigan. Por exemplo nesa parodia de Greta Thunberg, ese vegano que mata unha noxenta rata, aquel ecoloxista que se enche de hamburguesas, ou aqueloutro que non sabe onde reciclar a inxente cantidade de envoltorios que trae un simple e pequeno aparello que mercou.

 

Nesta obra teñen momentos de gran intensidade cómica e outros de transición repetitiva que, dende o meu punto de vista, afean un pouco o conxunto. Dito con todo respecto, tecnicamente son bastante borralleiros, pouco limpos na xestualidade e usan a palabra (ou unha especie de pseudolingua) con demasiada frecuencia en contraposición coa mímica pura. Pero quizais sexan estas características as que lle confiren identidade propia e tanto éxito popular.

Ademais, como defensor de todas as heterodoxias, non debo marcar límites o labor creativo, non me preocupa se fan ou non teatro, como denunciaba, ano tras ano, o Profesor De la Viña, nin se manteñen as esencias da mímica e da pureza xestual como único vehículo de comunicación. O que si debo destacar son eses momentos xeniais que me sorprenderon moi gratamente. Tomen nota: eses bañistas emporcallados nun mar inundado de plásticos, esa caída maxistralmente interpretada que recordarei coma un dos mellores gags da miña historia como espectador teatral, ou esa árbore que acaba coa vida dun incauto paxariño. Desculpen se esquezo outras que a vostedes lles gustaron máis.

En definitiva, teño que declarar, para que mentirlles, que non son un gran fan de Yllana. Gústanme moitas cousas que fan pero tamén me causa fatiga esta insistencia do FIOT de programalos permanentemente. Pásame como co caldo de miña nai, gustábame moito, pero facíao un domingo e duraba ata o xoves para volver repetir o domingo seguinte. Para alternar, de cando en vez, tocaba lentellas. E menos mal!.

Saúde y larga vida…

 

 NOTA:

Este artigo foi publicado na edición para Bergantiños de "La Voz de Galicia"

 

 

CIGARREIRAS

(FIOT 30)

FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO

 

SERIEDADE, RIGOR E COMPROMISO

 (A propósito de “Cigarreiras” de Cándido Pazó) 

SANTIAGO PAZOS

 

Pode parecer unha contradición mais non é, cando falamos de Cándido Pazó, coñecido fundamentalmente por ser un gran profesional que domina o xénero cómico, temos que falar en primeiro lugar de seriedade, rigor e compromiso. Virtudes que aplica xenerosamente en cada novo proxecto que estrea, xa sexa creación propia ou adaptando obra allea como no caso que nos ocupa hoxe.

Se no FIOT de 2017, co gallo do centenario do falecemento de Don Eduardo Pondal, sorprendeunos con “Fillos do sol”, un excelente traballo biográfico no que xogaba, en palabras do propio autor, entre a realidade ficcionada e a fabulación dramática. Neste 2021, aproveita a conmemoración centenaria da morte de Dona Emilia Pardo Bazán para adaptar teatralmente “La Tribuna”, catalogada como a primeira novela de estilo naturalista publicada en España.

Unha adaptación respectuosa coa trama orixinal, centrándose moi oportunamente nos acontecementos históricos da época na que ocorren e sendo fiel a ese comentario que Dona Emilia fai no prólogo para remarcar unha das características fundamentais do naturalismo: “Este privilegio concedido al novelista de crearse un mundo suyo propio, permite más libre inventiva y no se opone a que los elementos todos del microcosmos estén tomados, como es debido, de la realidad”.

Dito prólogo comeza así: “Lector indulgente: no quiero perder la buena costumbre de empezar mis novelas hablando contigo breves palabras”. Cita obrigada de sinalar xa que na miña opinión xustifica que Cándido, moi intelixentemente, introduza na montaxe a propia autora como unha personaxe máis. Un papel importantísimo porque é quen lle vai contando directamente ao público todo o que acontece e non se ve en escena.

De forma moi esquemática pódolles contar que esta historia vai dunha rapaza de extracción humilde, traballadora da Fábrica de Tabacos da Coruña, que ten relacións non aceptadas socialmente cun militar, que a engana con falsas promesas, nunha época histórica (1867-1873) moi convulsa social e politicamente. A destacar tres aspectos centrais como son a proclamación da I República, a loita de clases e a importancia do incipiente movemento feminista. E non lles conto máis porque recomendo que lean a novela directamente ou vaian ver esta versión teatral.

Porén, sendo esta adaptación sobresaínte nos aspectos textuais, non podemos deixar de lado certos aspectos que afectan a posta en escena. Neste eido, cuestionar ese formalismo escenográfico tan tradicional e un tanto anticuado que resulta amortecino na parte central da obra, cunha iluminación sepia e tristeira todo o tempo; destacar a interpretación das sete actrices que forman parte do elenco, especialmente desa hierática Susana Dans que interpreta a Dona Emilia, e aplaudir ese ton épico con ecos revolucionarios para esixir xustiza social.

Sinto admiración por este actor, autor e director que afronta con entusiasmo proxectos tan complicados e comprometidos como “Cigarreiras”. Tenme dado grandes satisfaccións teatrais dende que o coñezo. Quero recordar, entre outros, “E ti quen vés sendo?”, “Memorias dun neno labrego”, “As do peixe” ou “O tolleito de Inishmaan”, etc. etc. Mais hoxe, con todo respecto, teño que dicirlle que esperaba un pouco máis de ousadía. Así e todo, parabéns.

 

Saúde y larga vida…

 

 NOTA:

Este artigo foi publicado na edición para Bergantiños de "La Voz de Galicia"

  

XOSÉ A. TOURIÑÁN

(FIOT 30)

FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO 

PARA RIR NON SE PRECISAN ARGUMENTOS

(A propósito de “Aquí tou” de Xosé A. Touriñán) 

SANTIAGO PAZOS

 

Aínda que a Xosé A. Touriñán non lle faltan, cando vou a un espectáculo seu quedo coa impresión que non precisa de ningún esquema argumental para conseguir que o público escache coa risa. Só con saír a escena e poñer a man na fronte mirando ao respectable con aires de sorpresa e picaresca inxenuidade provoca estrondosas gargalladas.

A fórmula, así de primeiras, parece tan sinxela como difícil de acadar: Touriñán sempre fai de Touriñán e os seus seguidores e adeptos veñen da casa coa lección ben aprendida, conscientes de que mercaron unha entrada na que rir, rir e rir é un valor engadido asegurado. Os motivos non importan, da igual que tire do pantalón para riba marcando paquete no papel de Manolo Lojo, que baile unha atolada muiñeira como Cantareira de Ardebullo, que toque a destempo a pandeireta como Mucha, que interprete a un narcotraficante en Fariña,  ou calquera outro deses personaxes de Land Rover, Era visto, etc. etc.

E digo que é difícil de acadar, aínda que pareza sinxelo, porque é dos poucos actores cómicos que son capaces de crear un estilo propio que funciona coma un arquetipo inconfundible, con personalidade e características xenuínas. Ponse a mesma altura de quen está a escoitalo dando a impresión de que improvisa aínda que teña todo controlado. O seu estilo prevalece sobre todos eses prexuízos que nos atenazan cando pensamos que cun sorriso perdemos esa compostura decorosa da corrección socialmente exixida.

 

Practica un humor de proximidade, popular, ás veces tabernario cun punto de picante sen excesos, conversando amigable e ironicamente cos espectadores como se coincidiran a diario para botar unhas risas intranscendentes, explosivo e ocorrente, seguindo un guión (en aparencia inexistente) que adapta ao seu antollo mentres calibra que reacción provoca cada chiste, cada gag. Nada que ver, dende logo, con esa historia que conta xente considerada culta sobre o humor intelixente, sobre Kierkegaard e outras lindezas.

Así e todo, onte vino con menos axilidade que outras veces, máis lento de ritmo, como desexoso de trincar o anzol deses espectadores que están esperando a ocasión de ser enfocados pola luz e a atención do ídolo, (Xosé, que o científico non é de Vimianssso, que é de Baio!). Pequenas cousas que non desmerecen. Non se pode, nin se debe, ser excepcional todo o tempo por moito estilo que un gaste.

Eu tiven sorte, xa que por coincidencias insondables tiña sentados diante a dous irmáns, (curiosamente, fillos duns bos amigos), que gozaron de Touriñán coma ananos. Entendían perfectamente todos os rexistros cómicos e escénicos, as retrancas e os finais de gag en castrapo, ou esas interrompidas frases que quedan no aire para non dicir o que todo o mundo xa sabe. (Se é pecado pensar, peor será berralo a todo trapo). Así que entre confidencias fraternais e o bo facer do artista pasei unha noite bastante divertida.

Saúde y larga vida… 

NOTA:

Este artigo foi publicado na Edición para Bergantiños de "La Voz de Galicia"

Paula Carballeira

(FIOT 30)

FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO 

DE NOITE TODO SON SOMBRAS

 (A propósito de “Camiños” de Paula Carballeira) 

SANTIAGO PAZOS

 

Paula Carballeira é posiblemente a única contacontos que coñezo que nun tris consigue transportarte a un espazo físico recoñecible sen necesidade de moverte da cadeira na que estás sentado. Tal é o poder de suxestión e fantasía que crea nos que a escoitamos que pasamos de ser espectadores a personaxes sen apenas decatarnos.

Paula non precisa de ningún tipo de atrezo, nin banda sonora, nin escenografía, porque ela soa enche calquera escenario coa maxia da xestualidade e as palabras; interpretación oral que bebe da tradición de xeito natural, sen pretensións de transcender o que acontece na vida cotiá dos vivos nin na tranquilidade dos mortos, se é que tiveron bo tránsito. Por algo di que os que morren con medo non descansan, pero os que viven con medo tampouco.

A súa especialidade é ese humor negro que crea espazos escuros e tenebrosos dos que sempre queremos fuxir correndo, mundos nos que rirse dos medos é a mellor forma de superalos. Vai debullando vivencias con aparencia de normalidade que cando menos pensas desembocan en situacións macabras por circunstancias pouco claras, historias nas que a tensión dramática pódese cortar cun coitelo.

E ti, espectador avisado ou distraído, queiras ou non queiras, pérdeste nese mundo cheo de sombras creado por Paula Carballeira para seducirte, ou aducirte máis ben,  e sorrís suorento pregando pasar desapercibido.  

Saúde y larga vida…

NOTA:

Este artigo foi publicado na edición para Bergantiños de "La Voz de Galicia"

 

 

  

Talía Teatro

(FIOT 30)

FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO 

QUE CHOVA A ESGALLA !

(A propósito de “A parábola do angazo” de Talía Teatro)

SANTIAGO PAZOS

 

O sábado pasado chovía a esgalla enriba da metálica cuberta do Pazo da Cultura de Carballo mentres asistíamos a estrea de “A parábola do angazo”; obra satírica de pequeno formato interpretada por Artur Trillo e Toño Casais, baixo a dirección de Diego Rey, coa que Talía Teatro volve a reflexionar sobre a situación e uso do idioma galego, como xa fixeran con bastante éxito en “Bicos con lingua” e “Pelos na lingua”.

A estrutura teatral está fomentada sobre unha serie de sketchs cómicos onde a partires de feitos anecdóticos desenrolan  unha trama que pon ao descuberto as dificultades reais que afectan á supervivencia do noso idioma. Comezan coa parábola do angazo, lenda recollida polo Padre Sarmiento no século XVII, na que un rapaz esquece a súa lingua cando regresa a aldea despois dunha corta emigración a Castela e terminan cunha versión libre da traxedia de Romeo e Xulieta na que os namorados non poden casarse por causa de que non falan a mesma lingua.

Unha comedia intencionadamente pedagóxica na que o humor substitúe aquela funesta máxima que dicía que a letra con sangue entra. A cuestión aquí vai de convencer de que falar galego non resta prestixio senón que engade coñecemento. Non esquezamos que como indican todas as enquisas, e mesmo alerta o Consello de Europa, a posibilidade de desaparición dese tesouro que é a lingua propia pode desaparecer se seguimos a darlle as costas.

 

Soe dicirse que unha chuvia fina, unha chuvisca, cando é persistente, molla dabondo ata que nos decatamos que estamos empapados. Isto é o que intenta Talia coa súa defensa da lingua, avisarnos con ironía e boas formas que non estamos a facelo ben, de que hai un serio perigo de perder unha parte importante da nosa identidade.  Eu, pola contra, penso que terá que chover a esgalla para virar o rumbo tan penoso que levamos.

Para terminar, sinalar que, na miña opinión, a posta en escena e a dramaturxia dalgún sketch en concreto precisan ser revisados, falta axilidade e pérdese tempo en retóricas que xogan en contra do ritmo e a frescura que esixe un espectáculo deste tipo. Nada importante, xa que estou seguro que Talía saberá ir limando esas asperezas ao tempo que a obra vaia rodando. Experiencia e profesionalidade non lles falta. Moi recomendable sobre todo para Centros de Ensino.   

Saúde y larga vida…

NOTA:

Este artigo foi publicado na edición para Bergantiños de "La Voz de Galicia"

  

Manolo Alcántara

(FIOT 30)

FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO 

O RELOXO IMPERTINENTE

(A propósito de “Déjà vu” de Manolo Alcántara)

SANTIAGO PAZOS 

 

Con “Déjà vu”, de Manolo Alcántara, comezou o Programa de Sala deste FIOT 30 que ten a pretensión de resarcirnos desa pausa que tiveron que facer por culpa da pandemia. E xa que sen público non hai teatro, é unha ledicia recuperar ese contacto social que esixe esta actividade cultural que facilita e permite entender e coñecer o devir da historia das relacións humanas na que a nosa participación como espectadores é indispensable. E temos que felicitarmos porque o mundo da cultura, castigado con tanta crueldade, comece a amosar de novo a súa capacidade creativa e transgresora.

 

E xa entrando en materia, dicir que esta obra que vimos o sábado é bonita, é dicir moito ao tempo que non dicimos nada. Simplemente é una cuestión de gustos que teñen que ver máis coa estética escenográfica que coa linguaxe narrativa e a técnica esixible nun espectáculo desta natureza. Aspectos nos que Manolo Alcántara é un mestre, como ten demostrado en obras tan interesantes como “Plecs” ou “Rudo”. Vistas, por certo, noutras edicións do FIOT e que foron merecedoras do aplauso e recoñecemento do público fioteiro.

 

No obstante, se deixamos a un lado esa recoñecida destreza e dominio das variadas técnicas que caracterizan o chamado “Novo circo”, penso que “Déjà vu” carece dun elemento fundamental como é o risco, ese triplo salto mortal sen rede que esperamos ansiosos mentres miramos expectantes para o ceo da carpa.

 

Polo demais, sendo xusto, teño que recoñecer que a factura final desta obra é impecable. Dispón dun relato potente no que ven a dicir que por moito que un reloxo impertinente rache coa lírica do mellor soño que podamos ter, non debemos deixar de soñar para gozar desa liberdade que temos para volver a sentirmos nenos e xogar despreocupados sen pensar nas consecuencias.

 

Obra na que con moita sensibilidade e elegancia, humor, mímica, danza, poesía e música en directo, (dunha excepcional Laia Rius), fan unha merecida e evidente homenaxe a eses grandes intérpretes do cine mudo como foron Charlie Chaplin, Buster Keaton ou Harold Lloyd, mestres do humor máis fino e corrosivo que eu podo recordar e que sospeito que por alí pululaban en espírito.

 

En definitiva, parabéns para Manolo Alcántara e a súa Compañía por este exquisito traballo, (aínda que esquecese o “Más difícil todavía”). E parabéns para o FIOT e os amantes do teatro por recuperar este saudable costume de enfrontarse a ese espello onde podes modelar a realidade se ela non che da unha labazada nos fociños antes, coma ese reloxo impertinente que sempre soa antes de tempo. 

 

Saúde y larga vida…

NOTA: 

Artigo publicado na edición para Bergantiños de "La Voz de Galicia"